İngiltere ve Otizm için Yaşam Evleri

İngiltere ziyaretim sırasında bağımsız yaşam evleri ile destekli yaşam evlerini ziyaret etme ve sunulan imkanları inceleme fırsatı buldum. 18 yaş sonrası için otizmli bireylere sunulması gereken haklar konusunda çok güzel bilgiler edindim.  Umarım bir gün aynı imkanlara bizim çocuklarımız da sahip olabilir. Bakalım 18 yaş sonrası otizmli bireylere ve yetişkin otizmli bireylere yönelik yaşam kalitelerini yükseltecek neler yapılabilir? Destekli ve bağımsız yaşam evi nedir?

İngiltere’de otizmli bireylerin bağımsız olarak yaşamalarına olanak sağlayan destekli yaşam evleri sistemi kullanılmakta. Aynı sistem yüksek işlevli otizmliler için bağımsız yaşam evleri olarak, daha ağır vakalar için ise bakım evleri olarak mevcut. Evlerde, her bireyin haftanın en az 4 gününde ev dışı aktivitelere katılmasına dikkat ediliyor. Bu amaçla müzik, alışveriş, sanat, müze gezisi, sinema veya tiyatro gibi sosyal aktiviteler planlanıyor. Diğer günler içinse bahçe partisi, mangal gibi ev içi etkinlikler planlanıyor. Evde kalan otizmli bireyler ihtiyaçlarını özel eğitimcileri ile kendileri belirleyip alışverişlerini kendi tercihleri doğrultusunda yapıyor. Haftalık menülerini oluşturmak ve yemeklerini yapmak gibi temizlik de kendi sorumluluklarında. 

Her birey için tüm süreci planlayan ve otizmli bireye destek olan bir “anahtar” özel eğitim uzmanı var. Ayrıca 24 saat boyunca yanlarında üç vardiya çalışan eğitimcileri var. Otizmli bireyin ihtiyacına göre berberi, dil konuşma terapisti, yutma bozuklukları terapisti, ayakkabıcısı, tırnak kesme uzmanı, spor eğitmeni, müzik ya da resim öğretmeni, ortapedisti, diş hekimi, diyetisyeni gibi farklı uzmanlar da anahtar özel eğitim uzmanının uygun gördüğü sıklıkla destekli yaşam evine desteğe geliyor. Tüm bu planlama ile kaliteli ve bağımsız yaşam imkanlarına sahip olmaları hedefleniyor. 

Uzmanların hepsi hem otizm hem de birlikte çalıştıkları bireyin özel hassasiyetleri konusunda eğitim almak zorunda. Hassasiyetleri ve ihtiyaçları çerçevesinde müdahale programı planlayarak herhangi bir sorunun ortaya çıkmasını önlüyorlar. Önlenemeyen durumlar için ise hazırlıklı olmak için styratejik hazırlıklar yapıyorlar. Örneğin kan vermek istemeyen otizmli bir birey düşünelim. Anamnezinde ailesinde şeker ya da tansiyon gibi bir hastalık olduğu görülüyor. Tanılama mümkün olmadığından, diyetisyen ile ortak bir plan oluşturuyorlar. Bu sayede hastalığa sahipse ilerlemesi önlenmiş oluyor. Eğer bireyde hastalık yoksa, olmasının önüne geçilmiş oluyor.

Gidecekleri her mekan otizmli bireylerin hassasiyetlerine göre düzenleniyor. Gidilecek yerdeki çalışanlar kişi otizm ve gelecek olan otizmli bireyin özel hassasiyetleri hakkında bilgilendiriliyor. Bir problem davranışı ya da patlama yaşanması durumunda nasıl davranmaları gerektiğini öğreniyorlar. Tüm etkinlikler süresince otizmli bireye mutlaka bir eğitimci eşlik ediyor.

Otizmli bireyleri haftalık ve aylık planları aile ve uzmanlar tarafından birlikte kararlaştırılıyor. Haftalık ve aylık planları, yıllık plan amaçlarına uygun bir şekilde geliştiriliyor. Aile yıllık, aylık ve haftalıkplanları hakkında ayrıntılı bir şekilde bilgilendiriliyor.

Destekli yaşam evlerine gündüzlü olarak da katılım sağlanabiliyor olsa da, tercihler ve planlamalarda otizmli bireylere söz hakkı verilmesi, özgürlük ve huzur bireylerin yaşamak için bu evleri tercih etmesine yol açıyor.

Tüm giderler devlet tarafında otizmli bireye bağlanan maaştan karşılanıyor. Harcamaların bireyin özgür iradesi ile olup olmadığı sıkı bir şekilde denetleniyor.Aynı maaşları ile yılda bir ya da iki kez özel eğitimcileri ile tatile çıkabiliyorlar.

Ayrıca bu evlerden otizmli bireylerle birlikte serebral palsi, down sendromu, zihinsel gerilik, angelman sendromu, tourette sendromu, rett sendromu ve aspeger sendromu gibi tanılara sahip tüm özel gereksinimli bireyler faydalanabiliyor.